فرش ایران و چگونگی طبقه بندی آن

فرش ایران و چگونگی طبقه بندی آن

نقوش فرش ایران و نگاره های تزیینی آن و از همه مهمتر مفاهیم بنیادی و شاید هم راز آمیز آنها ، از جمله مباحث تخصصی فرش ایران می باشد که در  طی چند دهه ی اخیر بسیار مورد توجه فرار گرفته است .

در خصوص طبقه بندی صحیح و اصولی طر ح های فرش ایران و همچنین مبانی بنیادی آن تا چند سال اخیر کار چندانی صورت نگرفته بود ، امل به تدریج مطالعات انجام شذه به ویژه توسط کارشناسان و محققین ایرانی که متاسفانه هنوز از طرفداران زیادی برخوردار نیست ، می رود تا دنیای جدیدی را از طبقه بندی علمی – هنری – طر ح های فرش ایران را ارائه دهد . از برکت بسیاری از این مطالعات در برخی موارد رمز پردازی و نماد گرایی نقوش فرش ایران نیز آشکار گشته و نتایج حاصله افزون بر سایر دلایل ، بر ارزشهای هنری فرش ایرانی افزوده است ، قبل از پرداختن به مباحث جدیدی که در طی سالهای اخیر برای طبقه بندی فرشهای ایران مورد توجه قرار گرفته و همچنین مروری بر نظریات کارشناسان غربی در مورد نقشه های فرش ایران ، به معرفی یک طبقه بندی قدیمی از طرحهای  فرش ایران می پردازیم که بیش از دو دهه از عمر آن می گذرد و می توان گفت امروزه مورد توجه و استفاده اغلب طراحان و تولید کنندگان فرش قرار گرفته و در ومدارس و دانشگاهها نیز به عنوان طبقه بندی اصلی طرحهای فرش ایران معرفی می گردد  . در این طبقه بندی بدون توجه به دلایل شکل گیری و پیدایش طرحها   و نقش ها و حتی ریز نقش های مورد استفاده در فرش ، فقط با توجه به نوع آرایه ها و تزیینات طرح و همچنین اشکال تقلیدی به کار رفته و حتی با توجه به نوع تقسیم بندی متن فرش و جای گیری اشکال و تصاویر در آنها به دسته بندی طرحهای فرش ایران پرداخته اند و سپس با قیاس کلیه ی طرحهای سایر فرشها و توجه به وجوح مشترک طرح در هر فرش با طبقه بندی مذکور ، به اصطلاح تمامی طرحهای فرش ایران را در این فهرست گنجانیده اند. در اینجا با این طبقه بندی آشنا می شویم  .

عناوین :

گروه 1 – طرحهای آثار باستانی و ابنیه اسلامی 
گروه 2 – طرحهای شاه عباسی
گروه 3- طرحهای اسلیمی
گروه 4- طرحهای اقتباسی 
گروه 5- طرحهای افشان 
گروه 6 – طرحهای واگیره ای (بندی)
گروه 7 – طرحهای بته ای(بته جقه)
گروه 8 – طرحهای درختی 
گروه 9 – طرحهای ترکمن 
گروه 10 – طرحهای شکار گاهی 
گروه 11- طرحهای گل فرنگ 
گروه 12- طرحهای قابی (خشتی)
گروه 13- طرحهای گلدانی 
گروه 14- طرحهای ماهی در هم
گروه 15- طرحهای محرابی
گروه 16- طرحهای محرمات 
گروه 17- طرحهای هندسی 
گروه 18- طرحهای ایلی و عشایری 
گروه 19- طرحهای تلفیقی
تلفیقی گل فرنگ ، تلفیقی هندسی و ...
نقوش گلستان 
نقوش لچک و ترنج 
نقوش شکار گاه (شکار گاهی)
نقوش هراتی ( ماهی درهم ) 
نقوش محرمات 
نقوش بته ای ( بته جقه ) 
نقوش گل فرنگ ( گل رز ) و گل سرخ ایرانی در فرش ایرانی 
نقوش اقتباسی
نگاهی به تاریخچه و دلایل نفوذ شیوه‌های اروپایی (فرنگی) در آثار و هنرهای ایرانی به ویژه نقاشی
نقوش تصویری
بررسی سوابق تصویرسازی و گرایش به شیوه‌ی نقاشی اروپایی در دوران سلسله‌های افشاریه، زندیه و قاجار
نقوش محرابی (مهرآبی)
مفهوم رمزی نگاره‌های (S) مانند
نقش دوست‌کامی
نقشمایه‌ی سه گوشهای پیوسته
نگاره‌ی مرغی / قوچکی یا طلسم باران خواهی
درخت سرو یا درخت زندگی
نقوش اسلیمی و ختایی
منبع