بررسی شناسائی، درمان،کنترل و پیشگیری بیماری آنفلوانزای مرغی

مقدمه :

بیماری آنفلوانزای طیور یكی از بیماریهای واگیردار تنفسی ویروسی طیور است كه دارای قدرت انتشار سریعی می باشد و خسارات اقتصادی سنگینی را به بسیاری از كشورها وارد نموده.

نام آنفلوانزا در حقیقت از تلاش اولیه ای كه برای تعریف این ویروس صورت گرفته مشتق شده. چون در قرن چهاردهم میلادی در شهر فلورنس ایتالیا در یك گردهمایی تاثیر ستارگان بر بیماری مورد بحث و بررسی قرار گرفت و معنای كلمة Influence به تاثیر برتر می باشد. این بیماری به همین نام اسم گذاری شد كه در قرن حاضر هم به تلفظ ایتالیایی به آن آنفلوانزا می گویند.

این ویروس از خانوادة اورتومیكسو ویریده و واجد 3 تیپ A- B- C می باشد كه تیپ B,C فقط در انسان بیماری زا و تیپ A این ویروس در انسان، خوك و اسب و بسیاری از گونه های پرندگان بسیار الزامی می باشد. از آنجایی كه مادة ژنتیكی (RAN) این ویروس دارای 8 قطعه جداگانه می باشد لذا خیلی سریع خاصیت پادگنی خود را تغییر می دهد و موجب می شود جوجه یا گله ای كه به تازگی از بیماری آنفلوانزا بهبود یافته مجدداً به نوع جدیدی از ویروس آنفلوانزا مبتلا گردد. دو نوع پروتئین H و N روی سطح این ویروس وجود دارد. پروتئین H دارای 15 تحت سروتیپ مختلف و پروتئین N دارای 9 تحت سروتیپ متفاوت می باشد. پروتئین H در خاصیت پادگنی و قدرت بیماریزایی ویروس آنفلوانزا نقش اصلی را ایفا می كند.

بخش اول

تاریخچه و گزارشات بیماری

تاریخچه بیماری در طیور از سال 1878 در ایتالیا توسط پرونسیتو بعنوان یك بیماری جدید و شدید شرح داده شد و سپس در سال 1901 توسط Centanni و Savunozzi ویروس پالایش شده ایجاد بیماری كرد. سابقاً تصور می شد كه تحت گروه H5 و H7 از سویه های بسیار حاد و شدید می باشند، كه این فرضیه زیاد مورد قبول نمی باشد. برای مثال در سال 1971 یك ویروس غیر حاد از بوقلمونها در ایالت ارگون بدست آمد كه تحت گروه H7 بود.

از آن زمان به بعد، ویروسها دیگری، با تحت گروه H5 و H7 از پرندگان اهلی و وحشی از نقاط مختلف دنیا جدا شدند و تعدادی از آنها برای گونه هائی از پرندگان غیرحاد می باشند، قابل ذكر است كه در تاریخچه بیماری آنفلوانزا دقت شود اكثر موارد بیماریزای حاد و شدید از نوع H5 و H7 بوده است (10).

درسال 1955 مشخص گردید كه طاعون مرغی اصولاً توسط تیپ A آنفلوانزا ایجاد می‎شود ویروسهای مربوط به سویه های اصلی طاعون مرغی (H7N7 , H7N1) تلفات بالائی در مرغ، بوقلمون و گونه های دیگر ایجاد نمود.

خوشبختانه گزارشات مربوط به همه گیریهای شدید ناشی از سویه های (بسیار بیماریزا) آنفلوانزا در 20 سال گذشته انگشت شمار می‎باشد. (6)

اپیدمی بیماری (Avian Influenza) در پنسیلوانیا در آوریل 1983 شروع شد و در سپتامبر 1984 با كشتار 5/15 میلیون پرنده از 390 گله با ضرر اقتصادی معادل 60 میلیون دلار كه این خسارت هزینه (ریشه كنی، تشخیص، برنامه های قرنطینه سازی، از بین بردن گله های آلوده، رفع آلودگی و پاكسازی، مطالعات اپیدمیولوژی و پرداخت خسارت به صاحبان گله ها بود) و تخمین زده شد كه 349 میلیون دلار خسارت ناشی از افت تولید بوده است (6).

از 81-1979 در بلژیك پنج سویه از ویروس آنفلوانزا جدا شد. در سال 1978 سروتیپ (H11N6) Hav3Nav1 از یك گله اردك با علائم عصبی و تنفسی و از یك گله مرغ تخمگذار با مرگ  و میر 5/2% در دو هفته و یك مورد افت تولید تخم مرغ در سال 1979 سروتیپ (Hav6.N2) = (H6.N2) از یك گله مرغ تخمگذار با علایم آنتریت و افت تولید گزارش شد. در سال 1980 سروتیپ H7N7 از یك گله مرغ تخمگذار با یك افت تولید و در یك گله گوشتی با علائم تنفسی دیده شد. (1)

شیوع بیماری در طیور فرانسه مشاهده نشده است. در یك بررسی سرولوژیكی در سال 81-1980 بر روی مادرهای گوشتی، بوقلمونهای مادر و گوشتی انجام گرفت تنها تعداد كمی واكنش مثبت در بوقلمونهای مادر مشخص شد. وجود (Hav6.N2) = H6.N2A.I.V در گله های مادر گوشتی در شمال فرانسه در سال 1980 مشخص شد. A.I.V. در سوابهای مقعدی پرندگان وحشی بین سالهای 79-1976 جدا شد.

بین سالهای 80-1975 بررسی مداوم روی اردكها- غازها، مرغها و اردكهای محلی در چین انجام گرفت و نتایج مطالعات نشان داد كه 41 تركیب آنتی ژنیك متفاوت A.I از طیور چینی وارداتی و 21 طیور در هنگ كنگ بدست آمد. در 96% موارد A.I.V جدا شده از اردكها بوده است.

متعاقب شیوع A.I در گله های بوقلمون در Norfolk طی بهار 1979، دو بررسی در روی گله های بوقلمون در شرق انگلستان در سالهای 80 و 1979 انجام گرفت. بطور كلی 2822 نمونه سرم از 60 گله مورد مطالعه قرار گرفت و آزمایش رسوب ژل آگار
(agar gel precipitation) بر روی نمونه ها انجام گرفت كه از این تعداد 85 نمونه (1/3%) از 4 فارم (7/6%) مثبت بودند. هر 4 فارم آلوده در Norfolk بود و تاریخچه ای از بیماری در طی بهار 1979 داشتند و هیچ ویروسی از این مكانهای آزمایش شده بدست نیامد. در بررسی دیگر در همان سال در Norfolk 67 نمونه از 1902 نمونه سرمی مثبت بودند و در دومین بررسی 18 نمونه از 1090 سرم مثبت جدا شد. ویروس A.I  از اردكهای تجاری درسال 1979 از ناحیه Norfolk جدا شد. در سال 1980 ، 10 سواب مقعدی از لاشه های اردك در كشتارگاه نورفولك بدست آمد، كه همگی وجود ویروس آنفلوانزا را تائید می كردند.

در آلمان تنها یك مورد شیوع بیماری و عفونت كلینیكی در پرندگان اهلی گزارش شده است. در طی سالهای 80-1978 سوابهای مقعدی و نایی از 3421 پرنده وحشی گرفته شد و 64 سویه A.I.V از همه اردكها جدا شد. (27) دریك بررسی سرولوژیكی 89 مزرعه اردك در 12 كشور مورد آزمایش قرار گرفتند، 29/7% از مزارع آنتی بادی بر علیه سویه A/duck/ Tamsui/72 (Nav6.N1)=H6.N1

25/2% آنتی بادی بر علیه A/duck/ Eng /156 (Hav3.Nav1)=H11.N6 و 49/4% آنتی بادی بر علیه A/duck/Eng/62 داشتند. آنتی بادی بر علیه

A/duck/ Czeckly /56 (Hav4.Nav1)=H4.N6 مشخص نشد. تقریباً 14% گله ها بر علیه A.I.V آنتی بادی داشتند.

در یك مطالعه سیستماتیك كه بین سالهای 80-1978 در اسرائیل انجام گرفت، از 1409 پرنده كه 473 پرنده اهلی را در بر می گرفت از آنها سواب مقعدی و نایی گرفته شد در مجموع 29 ویروس آنفلوانزا كه 24 نمونه از پرندگان وحشی و 5 نمونه از پرندگان اهلی (بوقلمون دو نمونه، مرغ یك نمونه و اردك دو نمونه) جدا گردید.

ویروس آنفلوانزا در ایتالیا از بوقلمونها در Veneto در سال 1973 جدا شد، اما اولین شیوع بیماری در دسامبر 1976 در ایالت ورونا رخ داد. در طی سه سال بیماری در این ایالت و ایالات مجاور پخش شد.

در سال 1981 دویست گله بوقلمون ایالت ورونا از نظر سرولوژی ارزیابی شد و مدركی دال بر عفونت به تائید نرسید. در سال 1983 بیماری در ایالت Veneto منتشر گردید. تیپهای H9H6 ویروس از بوقلمون ها در سال 1984 جدا شدند و دو نمونه از تیپ H9 از طیور در سال 1985 جدا گردید. تیپهای ویروس شایع، از نظر بیماریزائی آزمایش شدند و H7N2 , H5N2-H6.N1-H6.N2 جدا شد. تحقیق روی واكسنهای این تیپها انجام گرفته اما تا بحال هیچكدام ساخته نشده است.

از پائیز 1978 تا تابستان 1979، شیوع بیماری همراه با اورتومیكسوویروس ، 6/16% ،17/2 میلیون بوقلمون را در مینه سوتا كشت. پرندگان سنین مختلف همگی درگیر شدند و ضایعات سریعا توسعه پیدا كرد. دو ویروس متفاوت شناسائی شد Hav4Neq2(H4N8) , Hav6.N1(H6N1)  . ویروسها بطور تجربی در طیور بیماری تولید نكردند، اما در یك گله 180000 مرغ تخمگذار بیماری ایجاد شد و 5% تلفات داد. منشا ویروس هرگز مشخص نشد. اما عدم واكسیناسیون بر علیه نیوكاسل ممكن است در شدت بیماری و ضایعات نقش داشته باشد. در شوروی سابق 6 ویروس A.I جدا شد كه مشخصات آنتی ژنی بوسیله آنتی سرم اختصاصی معین گردید. سه ویروس جدا شده از همان ناحیه ، دارای مشخصات A/duck/ ukraine /63 (Hav7.Neq2(H7.N8) و Hongkong/68(H3.N2) بودند.

دو ویروس باقیمانده (Hav7.Nav2)(H7.N3) بودند كه این تركیب قبلا گزارش نشده بود. ویروسهای جدید A.I ممكن است در اثر نوتركیبی در طبیعت بین A/duck/ukrain/63(Hav7.Neq2)(H7N8) و A/tern/So.Africa/61(Hav5.Nav2(H5.N3) ایجاد شود.

بخش دوم :

مرفولوژی :

در حال حاضر مرفولوژی یا شناخت ساختمان و آرایش اجزاء در ویریون آنفلوانزا مشخص شده است. ویریونها به شكل كره نامنظم با قطر 80 تا 120 نانومتر می باشند. اگر چه اغلب اشكال رشته ای با همان قطر ولی با طول متفاوت وجود دارد. سطح ویریون با خارهای نزدیك به هم بطول 12-10 نانومتر پوشیده شده است. نوكلئوكپسید مارپیچ در پوشش خارجی ویروس قرار گرفته است. خارهای سطحی با دو شكل متفاوت عبارتند از (Haemaglutinin Antigen) HA كه ترایمر میله ای شكل بوده و (Neuraminidase Antigen) NA كه یك تترامر قارچی شكل است. HA سبب اتصال ویریون به رسپتورهای سطح سلول (سیالیل الیگوساكارید) و عامل فعالیت هماگلوتیناسیون ویروس می‎باشد. فعالیت آنتی بادی هادی ضد HA در خنثی سازی انتشار ویروس از سلولهای آلوده، در ایجاد ایمنیت اهمیت دارند.

آنزیم نورآمینیداز سبب آزاد شدن ویروس جدید از طریق فعالیت گیرنده های نورآمینیك اسید می‎شود. آنتی بادی های ساخته شده بر علیه NA در  حفاظت سلول و همینطور در محدود كردن انتشار ویروس از سلولهای الوده دخالت دارند در حال حاضر ساختمان های 3 بعدی هماگلوتینین H3 و نوآمینیداز N2 و N9 مشخص شده و مناطق یا اپی توپهای و آنتی ژنی مهم آنها معلوم گردیده است. (2)

NA,HA به همراه یك پروتئین كوچك بنام M2 در یك غلاف چربی از جنس غشاء پلاسمایی سلول میزبان فرو رفته اند در زیر پوشش خارجی ویروس، پروتئین ساختمانی عمده ای بنام M1 قرار دارد كه مولكولهای RNA بهمراه نوكلئوپروتئید (NP) و 3 پروتئین PA , PB2 , PB1 كه مسئول تزاید و نسخه بردای RNA می باشند ا نرا احاطه كرده اند. ژنوم ویروسی متشكل از 8 قطعه RNA یك رشته ای می‎باشد. این 8 قطعه كد كننده 10 پروتئین ویروسی هستند كه8 تا از آنها از اجزا ساختمانی ویریون هستند (PA,PB2,PB1,M2,M1,NP,NA,HA) . قطعه ای از RNA با كمترین وزن مولكولی 2 پروتئین غیرساختمانی NS2,NS1 راكد می‎كند. این پروتئین ها در سلول آلوده قابل تشخیص بوده و NS1 با اینكلوژن های داخل سیتوپلاسمی ارتباط دارد. در هر حال هنوز نقش NS1,NS2 بدرستی مشخص نشده است. (2)

8 قطعه RNA با وزن مولكولی متفاوت قابل جداسازی از ذرات ویروسی بوده و نقش كدگذاری هر قطعه شناخته شده است قطعات RNA  ویروس می‎توانند توسط دوالكتروفورز ژل پلی اكریلامید از هم مجزا شوند. مقایسه شكل حركت RNA ویروس های مختلف خصوصاً ویروس های بازآرائی شده (Reassortants) روی ژل در ریشه یابی منشا ژن ویروس مورد استفاده قرار می گیرند. بعلاوه می‎توان RNA ویروسهای آنفلوانزای نزدیك و نسبتاً مشابه را از طریق نقشه برداری الیگونوكلئوتیدی جهت تعیین درجه تفاوت بین سویه های مورد مقایسه قرار داد (یك روش حساس جهت تشخیص موتاسیون) این روش در ابتدا برای مقایسه نمونه هائی با قدرت بیماریزائی كم و زیاد در مرغهای ایالت پنسیلوانیا بكار رفت. در طی 10 سال اطلاعات بسیار زیادی در مورد توالی ژنهای ویروس انفلوانزا بدست آمده است. اطلاعات مربوط به توالی ژنتیكی قابل توجه بوده و شامل اطلاعات جزئی مربوط به توالی و در بعضی موارد اطلاعات كامل در مورد 8 ژن ویروسی بوده است. اطلاعات ارزشمندی نیز در زمینه تعیین توالی ژنهای HA چند تحت تیپ پرندگان شامل H7,H5,H3 بطور كامل و نیز اطلاعات ناقص مربوط به توالی 14 هماگلوتینین موجود شناخته شده بدست امده است. این اطلاعات بطور قابل توجهی در حال افزایش بوده و بایستی در حدی قابل استناد و ارزشمند شده باشد كه اجازه توجیه ژنتیكی برای خواص بیولوژیكی مهم مثل قدرت بیماریزائی ، تمایل به بافت خاص و تعداد میزبانها را بدهد. (2)

تركیبات شیمیایی : تركیب شیمیایی ویریون شامل 1/1-8/0% RNA ،  75-70% پروتئین ، 24-20% چربی و 8-5% كربوهیدرات، چربیها در غشاء سلول قرار دارند كه بیشتر آنها فسفولیپید با مقادیر كمی كلسترول و گلیكولیپید می‎باشد. كربوهیدراتها شامل ریبوز در RNA ، لاكتوز، مانوز، فوكوز و گلوكز آمین كه اساسا در ویریون بصورت گلیكوپروتئین یا گلیكولیپید می باشند. پروتئین های ویریون و محل گلیكوزیلاسیون فعال، ژنوم ویروسی خاصی دارند. اما تركیبات چربی و كربوهیدرات متصل به گلیكوپروتئین ها یا گلیكولیپیدهای سلول میزبان می باشند. (6)

طبقه بندی تحت تیپ :

تشخیص تحت تیپها بوسیله آزمایش NIHI ( مهار نورآمینیداز ) صورت می گیرد. اگر چه ، بعلت تفاوتهای آنتی ژنیك بین تحت تیپهای AIV  و ویروسهای آنفلوانزای طیور تنها بوسیله یك پرسنل با تجربه و با استفاده از آنتی سرم اختصاصی در آزمایشگاههای مرجع باید تشخیص داده شود. با آزمایش HI، در انتخاب reagent جهت تشخیص تحت تیپ H ویروس و جلوگیری از مشكلات Steric hindrance  یا ( موانع آرایش اتمی ) می شود موانع آرایش اتمی كه اگر آنتی سرم استفاده شده برای تشخیص H شامل آنتی بادی های N ( نورآمینیداز ) كه با سویه های ناشناس همولوگ می باشند وجود داشته باشد می تواند پارامیكسوویروس ایجاد شود. واكنش اختصاصی پادتنهای N با هماگلوتینین غیراختصاصی می تواند تداخل نماید و منجر به مهار غیراختصاصی و احتمالا تشخیص نادرست شود. (9)

تشخیص مولكولی و شناسائی آنها :

آزمایش ترانس كریپتاز معكوس واكنش زنجیره ای پلی مراز یا (RTPCR) جهت تشخیص حضور اسیدنوكلئیك ویروس آنفلوانزا در نمونه های كلینیكی و شناسائی نشانگرهای حاد همراه با ویروسهای خیلی حاد تحت تیپهای H5 و H7 بكار می رود. نشانرهای حاد در تحت تیپهای H5 و H7 به وسیله اسیدهای آمینه اساسی چند تائی در محل تقسیم هماگلوتینین مشخص می شوند (9)

فهرست مطالب

مقدمه

بخش اول

تاریخچه و گزارشات بیماری

اپیدمیولوژی

بخش دوم

مورفولوژی ویروس

تزاید ویروسی

تنوع آنتی ژنی

تغییر آنتی ژنی

بخش سوم

بیماریزایی ویروس آنفلوانزا

علائم بیماری

یافته های كالبد گشایی

هیستوپاتولوژی

بخش چهارم

تشخیص آزمایشگاهی

آزمایشهای شناسایی تیپ

طبقه بندی تحت تیپها

تشخیص مولكولی و شناسایی آنها

جدول تشخیص افتراقی با ویروس نیوكاسل

بخش پنجم

درمان- كنترل- پیشگیری

منابع