تحقیق در مورد تذهیب

تحقیق در مورد تذهیب

پیشینه آذین و تذهیب در هنر كتاب آرایی ایران، به دوره ساسانی می رسد. بعد از نفوذ اسلام در ایران، هنر تذهیب در اختیار حكومتهای اسلامی و عرب قرار گرفت و «هنر اسلامی» نام یافت.

 اگر چه زمانی این هنر از بالندگی فرو ماند، اما مجددا پویایی خود را به دست آورد. چنانكه در دوره سلجوقی مذهبان، آرایش قرآنها، ابراز و ادوات، ظرفها، بافته ها و بناها را پیشه خود ساختند و چندی بعد، در دوره تیموری این هنر به اوج خود رسید و زیباترین آثار تذهیب شده به وجود آمد.

هنرمندان نقاش، صحافان و صنعتگران ، به خواست سلاطین از سراسر ایران فراخوانده شدند و در كتابخانه های پایتخت به كار گمارده شدند. بدین ترتیب ، آثار ارزشمند و با شكوهی پدید آمد. در دوره صفوی ، نقاشی، تذهیب و خط در خدمت هنر كتاب آرایی قرار گرفت و آثاری به وجود آمد كه زینت بخش موزه های ایران و جهان است. اما رنج هنرمندان بی ارج ماند و ارزش آنان در زمان زندگیشان شناخته نشد و هنر نقاشی به ویژه تذهیب ، پس از دوره صفوی از رونق افتاد. اگر چه هجوم فرهنگ غرب به ایران، حركت پیشرو این هنر را كند ساخت ، ولی با زحمت هنرمندان متعهد و دوستداران هنر این مرز و بوم، شعله هنر تذهیب همچنان فروزان است.

شاید بتوان تاریخ آرایش و تذهیب قرآن را هم زمان با نوشتن آن دانست به این معنی كه نخست به منظور تعیین سر سوره ها، آیه ها، جزوه ها و سجده ها آن را به نوعی تزئین می كردند. رفته رفته علاقه مفرط مسلمانان به قرآن و همچنین عشق به تجمل، هنرمندان را بر آن داشت تا در تذهیب آن دقت بیشتری به كار برند و در نتیجه این آثار از سادگی بیرون آمد و جنبه تزئینی به خود گرفت به خصوص قرآن هایی كه در برای امرا و بزرگان نوشته می شد. این امر خود یكی از علل توجه هنرمندان به تزیین بیشتر و موجب تكامل فن تذهیب شد.

فهرست مطالب

مقدمه ...................................................................................................................... 1

فصل اول

تاریخچه .................................................................................................................. 6

تعریف تذهیب ........................................................................................................ 13

ریشه یابی لغت تذهیب .......................................................................................... 14

واژگان تذهیب: ...................................................................................................... 17

ابرك ..................................................................................................................... 17

اسلیمی (اسلامی) ................................................................................................... 17

بند اسلیمی.............................................................................................................. 17

تاج ......................................................................................................................... 18

جدول..................................................................................................................... 18

 ختایی ................................................................................................................... 18

داغ.......................................................................................................................... 18

دهن اژدر............................................................................................................... 18

سنجاق نشان ........................................................................................................ 18

شرفه...................................................................................................................... 19

شمسه.................................................................................................................... 19

شمسه كوچك ....................................................................................................... 19

فرنگی .................................................................................................................... 20

فصاصی ............................................................................................................... 20

كتیبه سرلوحه ....................................................................................................... 20

كمند زرین ............................................................................................................ 21

كره ....................................................................................................................... 21

لچك ترنج .............................................................................................................. 21

لچكی واگیره ......................................................................................................... 21

ترنج ...................................................................................................................... 22

سرترنج ................................................................................................................. 22

سرلوحه................................................................................................................. 23

 كتیبه .................................................................................................................... 23

ترصیع .................................................................................................................. 24

حاشیه ................................................................................................................... 24

قوس حلزونی ........................................................................................................ 25

فصل دوم

مكتب های تذهیب .................................................................................................. 25

ابزار و مواد كار: .................................................................................................. 29

قلم مو.................................................................................................................... 29

طلا و نقره ............................................................................................................. 30

مهره ..................................................................................................................... 31

كاغذ ...................................................................................................................... 32

صفات مهم كاغذ ................................................................................................... 32

رنگ ...................................................................................................................... 33

پرگار، ترلینگ، خط كش ........................................................................................ 34

شیوه كار تذهیب ................................................................................................... 35

اصول قابل اهمیت در كلیات نقش ......................................................................... 40

فصل سوم

ختایی و اسلیمی (دیرینگی و ریشه مشترك) ......................................................... 42

تعریف ختایی و گونه های آن ............................................................................... 43

اسلیمی .................................................................................................................. 46

تعریف اسلیمی و گونه های آن ............................................................................. 47

صورت اسلیمی ..................................................................................................... 52

تزئین اسلیمی ........................................................................................................ 53

چنگ و گره ........................................................................................................... 54

نشان و انواع آن: .................................................................................................. 55

لچك نشان یا كتیبه نشان ...................................................................................... 55

بته جقه نشان ........................................................................................................ 56

دل نشان ............................................................................................................... 56

ابرك نشان (اسلیمی ماری) ................................................................................... 56

نشان و اصل قاعده (نقش در نقش) ..................................................................... 57

تكوین نقوش (تركیب اسلیمی و ختایی) ................................................................. 58

جایگاه نشان ها در شمسه ................................................................................... 58

گره سازی ............................................................................................................ 59

شرفه .................................................................................................................... 59

فصل چهارم

تحول هنر در تذهیب.............................................................................................. 60

طراحان و مذهبان قدیم ........................................................................................ 63

طراحان و مذهبان معاصر .................................................................................... 66

فصل پنجم

طرح نشان ............................................................................................................. 72

طرح ترنج .............................................................................................................. 73

طرح كتیبه ............................................................................................................. 74

طرح لچك .............................................................................................................. 75

طرح تاج و سرلوح ................................................................................................. 76

طرح واگیره اسلیمی و ختایی ................................................................................ 78

طرح حاشیه ........................................................................................................... 79

منابع و مآخذ.......................................................................................................... 80